Τα πιο ενδιαφέροντα κτίρια του 10ου αθηναϊκού OPEN HOUSE

Σαββατοκύριακο στο κέντρο της Αθήνας. Η θερμοκρασία ξεπερνά τους 26 βαθμούς Κελσίου. Με μια γρήγορη ματιά οι τουρίστες ξεχωρίζουν από τους γηγενείς, λόγω των ρούχων τους. Οι πρώτοι έχουν ντυθεί εντελώς καλοκαιρινά, οι δεύτεροι φορούν απλώς κοντομάνικες μπλούζες και έχουν τη ζακέτα ανά χείρας ή δεμένη στη μέση, σε περίπτωση που βάλει ψύχρα και κρυώσουν.

Επίσης, οι πρώτοι περπατούν και ψάχνουν για φαγητό, κοιτώντας φιλοπερίεργα όσους και όσες στέκονται σε ουρές σε διάσπαρτα σημεία του κέντρου. Άλλο ένα αξιοθέατο που αξίζει μια φωτογραφία. Κάποιοι παίρνουν το θάρρος και ρωτούν μια παρέα 20άρηδων που στέκονται έξω από το Μέγαρο Μελά, στον πεζόδρομο της Αιόλου: Excuse me, what is going on?. Μια παρέα 20άρηδων αναρωτιούνται στα ελληνικά πώς να εξηγήσουν το Open House στα αγγλικά. Αρκούνται στο απλό Δωρεάν ξεναγήσεις σε κτίρια. Οι τουρίστες παρατηρούν την ουρά, αποθαρρύνονται από το μήκος της και φεύγουν. Οι Αθηναίοι περιμένουν υπομονετικά και μετατοπίζουν την ουρά σε σκιερό μέρος. Για Απρίλιο μήνα έχει πολλή ζέστη.

Excuse me, what is going on? Μια παρέα 20άρηδων αναρωτιούνται στα ελληνικά πώς να εξηγήσουν το Open House στα αγγλικά. Αρκούνται στο Δωρεάν ξεναγήσεις σε κτίρια.

Φέτος, το Οpen House της Αθήνας έχει κάπως επετειακό χαρακτήρα, καθώς συμπληρώνει δέκα χρόνια. Οι νεαροί εθελοντές που κάνουν τις ξεναγήσεις στα κτίρια φροντίζουν να το αναφέρουν. Ήταν άνοιξη του 2014, όταν δημόσια και ιδιωτικά κτίρια άνοιξαν τις πόρτες τους δωρεάν για το κοινό και μετέτρεψαν την πρωτεύουσα σε ένα ολοζώντανο μουσείο που αποτελούνταν από διάσπαρτα εκθέματα σε διάφορες γωνιές της. Η Αθήνα ήταν η δεύτερη πόλη στην Ελλάδα που φιλοξένησε αυτή τη διεθνή αρχιτεκτονική δράση (η Θεσσαλονίκη έκανε την αρχή το 2012), η οποία χρόνο με τον χρόνο μεγαλώνει, γνωστοποιείται (κυρίως από στόμα σε στόμα) και γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής, ανεξαρτήτως ηλικιών.

Εφόδια, διευκρινίσεις και σχόλια

Δύο σημαντικά εφόδια που χρειάζεται κανείς για να επισκεφτεί το Open House είναι το να οργανώσει τις επισκέψεις του με πλάνο και να εξοπλιστεί με υπομονή. Μόλις ανακοινώνονται τα ανοιχτά κτίρια στην ιστοσελίδα, οι επισκέπτες αξιολογούν τα κτίρια βάσει του γούστου τους και σημειώνουν σε ένα χαρτί τις ώρες λειτουργίας και την τοποθεσία τους, προσπαθώντας να τα προλάβουν όλα. Πρακτικά, είναι αδύνατον. Είτε λόγω της μεταξύ τους απόστασης είτε λόγω της αναμονής. Ειδικά στα κτίρια που ανοίγουν για πρώτη φορά και τα οποία έχουν συνδεθεί με κάποιο ιστορικό γεγονός ή έχουν προβληθεί από τα μέσα ενημέρωσης, η αναμονή μπορεί να ξεπεράσει ακόμα και τη μία ώρα – η υπομονή, λοιπόν, σε αυτή την περίπτωση κρίνεται αναγκαία.

Έξω από το Μπάγκειον στην Ομόνοια, αγνοώντας τα αδιάκριτα βλέμματα των τουριστών που μπαινοβγαίνουν στον φούρνο ή των επιβατών που κοιτούν τριγύρω, μην τυχόν και βγήκαν από τη λάθος έξοδο του υπόγειου σταθμού, η ουρά προχωράει ταχύτατα. Οι νεαροί εθελοντές σκανάρουν τα QR codes με τα ατομικά στοιχεία των ατόμων που περιμένουν να εισέλθουν και να ξεναγηθούν. Ο Ιάσονας, ο οποίος έχει ταξιδέψει από τα Χανιά για να συμμετάσχει εθελοντικά στη διοργάνωση, ξεκινάει την ιστορική αναδρομή του κτιρίου σύμφωνα με το πλάνο και τα κείμενα που έχει συνθέσει η ομάδα του. Μερικοί γηραιότεροι παραπονιούνται σιγανά: Άντε, πες μας κι εσύ για την Ομόνοια, λες και δεν έχουμε “φάει” τη ζωή μας εδώ. Κάποιοι λίγο πιο δυνατά: Ανέβασε το volume, έχει φασαρία και δεν ακούμε τίποτα.

Στον πρώτο όροφο του ξενοδοχείου, οι επισκέπτες βγάζουν τα κινητά από τις τσέπες των παντελονιών και ανοίγουν τις φωτογραφικές μηχανές που έχουν περασμένες από τον λαιμό τους. Το μάτι τους πέφτει στον ξεθωριασμένο καθρέφτη και στις κατεστραμμένες τοιχογραφίες της μεγάλης σάλας. Ο Ιάσονας αποσαφηνίζει πως απεικόνιζαν την Πομπηία, αλλά, λίγο πριν ανακηρυχθεί διατηρητέο, ο τότε ιδιοκτήτης αποφάσισε να τις βάψει, για να μη χρειαστεί να επιβαρυνθεί με το κόστος διατήρησής τους.

Εγκληματική ενέργεια. Απορώ γιατί κανείς δεν υπολογίζει την Ιστορία, σχολιάζει μια ηλικιωμένη κυρία, όσο το φωτογραφικό βλέμμα ενός φοιτητή πέφτει στις γυαλιστερές κορδέλες, απομεινάρια ενός τέκνο πάρτι που κρέμονται από το ταβάνι. Η συζήτηση γύρω από την αξιοποίηση των κτιρίων συνεχίζεται στη σάλα, ο θυμός γιγαντώνεται, αλλά μόλις η ξενάγηση φτάσει στο τέλος της, τα πνεύματα ηρεμούν και όλοι οι επισκέπτες στρέφονται προς το επόμενο κτίριο που θέλουν να επισκεφθούν και ξεχνούν ό,τι είπαν και ό,τι άκουσαν.

Η Αιμιλία και η Βλασία, απόφοιτος και φοιτήτρια της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών αντίστοιχα, που στέκονταν μπροστά μας, κατευθύνονται προς τον Πειραιά. Μου αρέσουν τα εντυπωσιακά κτίρια, όπως ο Πύργος του Πειραιά, λέει η πρώτη. Και τα καινούργια, συμπληρώνει η δεύτερη. Και οι δύο ενδιαφέρονται να πάρουν ιδέες, να συγκρίνουν το παρελθόν με το παρόν και να δουν τι έχει αλλάξει μέσα από τα χρόνια στην αρχιτεκτονική της πόλης.

Στη Σοφοκλέους

Aυτό που σίγουρα έχει αλλάξει μέσα από τα χρόνια είναι η προσέλευση του κόσμου. Μπορεί να υπάρχουν διάσπαρτες αφίσες που να επικοινωνούν τη δράση, αλλά αισθάνομαι ότι τον μεγαλύτερο ρόλο στη δημοφιλία του Open House παίζει η παραδοσιακή τακτική τού από στόμα σε στόμα. Παρομοίως και στη Θεσσαλονίκη. Από προσωπική σκοπιά, μπορεί τα τηλεματικά συστήματα του ΟΑΣΘ να το διαφήμιζαν στις στάσεις των λεωφορείων, αλλά, ουσιαστικά, εκείνος που πήγαινε σε κάποιο κτίριο που πάντα προσπερνούσε, όπως π.χ. το τουρκικό προξενείο, επικοινωνούσε την εμπειρία του και υποσυνείδητα παρακινούσε και τους γνωστούς του να τον συνοδεύσουν στην επόμενη φορά που θα διοργανωνόταν.

Μας το είπε ένας φίλος μας που άκουσε από κάποιον άλλο για το Open House και “ψήθηκα” να επισκεφτώ μερικά. Δεν έχω σχέση με την αρχιτεκτονική, αλλά μου αρέσει να φωτογραφίζω κτίρια, λέει ο 23χρονος Γιάννης όσο περίμενε με την παρέα του να εισέλθει στο Μέγαρο Μελά, ένα από τα κτίρια της Εθνικής Τράπεζας που άνοιξαν για πρώτη φορά τις πύλες τους για το κοινό, σχηματίζοντας μια ουρά που έκοβε την κίνηση του πεζόδρομου της Αιόλου στα δύο.

Η εικόνα στο κτίριο του Χρηματιστηρίου Αξιών στη Σοφοκλέους δεν ήταν καλύτερη, από άποψη αναμονής, αλλά είχε τεράστιο κοινωνιολογικό ενδιαφέρον. Κλέβοντας ακούσματα, καταλάβαινες πως οι κάτω των 30 συγχέουν το Χρηματιστήριο με την ελληνική ποπ κουλτούρα. Αυτό συμπεραίνει κάποιος αν τύχει να ακούσει από το ηχείο του κινητού ενός κοριτσιού ένα σημείο από το Κάτι της Καίτης Γαρμπή που λέει: Δεν με ενδιαφέρει αν έχεις όνομα στην πιάτσα/ και δυνατές στη Σοφοκλέους μετοχές. Προφανώς, ανέβηκε μια φωτογραφία στο Instagram με μουσική υπόκρουση τους συγκεκριμένους στίχους του τραγουδιού. Άλλοι παραμένουν ακόμα θαμπωμένοι από τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες του μικρού Χρηματιστηρίου στην Πεσμαζόγλου και για το γεγονός ότι για χρόνια φιλοξενούσε πρατήριο σούπερ μάρκετ για τους υπαλλήλους της Εθνικής Τράπεζας, μέχρι τη δεκαετία του ’90.

Οι μεγαλύτεροι είχαν μια έμφυτη περιέργεια να δουν πώς μοιάζει η περίφημη Σοφοκλέους, στην οποία έπαιξαν και έχασαν ή κέρδισαν περιουσίες τη δεκαετία του '90, πριν σκάσει η φούσκα. Επειδή είναι κοντά στον εργασιακό μου χώρο και είχα περιέργεια να δω τι υπάρχει πίσω από την κλειστή πόρτα, το Χρηματιστήριο ήταν ένα από τα κτίρια που δεν θα μπορούσα να επισκεφτώ διαφορετικά, μοιράζεται η κ. Μαρία, δημόσια υπάλληλος που ανακάλυψε το Open House τυχαία και έχει ως χόμπι την διακόσμηση.

Παρά τα ακούσματα και τις κουβέντες, φούσκα ήταν και η ξενάγηση. Το εσωτερικό της Σοφοκλέους ήταν μια άδεια άουλα με εντυπωσιακό ταβάνι. Βέβαια, ήταν άκρως ικανοποιητική για περιεχόμενο στο Instagram. Καλύτερα να είχαμε επισκεφτεί το Χρηματιστήριο της Πεσμαζόγλου.

Λεωφορεία και παλιατζήδες

Ένα απροσδόκητο περιστατικό συνέβη βορειότερα, στα Εξάρχεια, έξω από τα κεντρικά γραφεία της WWF στη Χαριλάου Τρικούπη, τα οποία στεγάζονται σε μια μπρουταλιστική κατασκευή του Μιχάλη Σουβατζίδη που έχει ανακαινιστεί το 2022 και αποτελεί πρότυπο βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής στο κέντρο της Αθήνας. Παραδοσιακά, οι ξεναγήσεις ξεκινούν έξωθεν των κτιρίων, για να παρατηρήσουν οι επισκέπτες τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες. Μόνο που τι συμβαίνει όταν απέναντι από το κτίριο υπάρχει στάση λεωφορείου; Αναγκαστικά, επιβάτες και οδηγός κοιτούν παραξενεμένοι, το κοινό χαμογελάει αμήχανα και στριμώχνεται για να επιτρέψει τη διέλευση των ατόμων που αποβιβάζονται, σέρνοντας τα καρότσια τους, φορτωμένα με λαχανικά από τη λαϊκή αγορά της Καλλιδρομίου.

Απροσδόκητοι ήταν και οι ήχοι του παλιατζή με το Ντάτσουν έξω από τη μονοκατοικία του Α. Ξύδη στο Μετς, στον λόφο του Αρδηττού. Το αυξημένο ενδιαφέρον είναι πολύ μικρή φράση για να περιγράψει το πλήθος των ατόμων που σχημάτισαν μια τεράστια ουρά στο πεζοδρόμιο της Αρχιμήδους και την ταχύτητα της ξενάγησης στο εσωτερικό της κατοικίας, την οποία σχεδίασε το 1961 ο Άρης Κωνσταντινίδης για λογαριασμό του διπλωμάτη και κριτικού τέχνης Αλέξανδρου Ξύδη. Αρκούσε να την αντικρίσει κανείς από το μπαλκόνι της μονοκατοικίας. Δεν μπορώ να σας περιγράψω το πόσο τυχεροί είστε που βρίσκεστε μέσα σε ένα τόσο σημαντικό οίκημα για τη μοντέρνα ελληνική αρχιτεκτονική, καθώς φέτος ανοίγει τις πόρτες του για πρώτη και –φοβάμαι– για τελευταία φορά, επαναλαμβάνει δις η νεαρή που μας ξεναγεί στη μονοκατοικία.

Το εσωτερικό του ήταν άδειο, καθώς ο νέος ιδιοκτήτης που πρόκειται να εγκατασταθεί εκεί, το διαμορφώνει γνωρίζοντας τη σημασία του κτιρίου. Το κλικ των φωτογραφικών μηχανών διακόπτει τη σιωπή στα δωμάτια. Οι αρχιτέκτονες φωτογραφίζουν τις γωνίες και τα σκαλοπάτια της κατοικίας.

Κυρίως αυτά τα κτίρια θέλουμε να επισκεπτόμαστε. Κτίσματα αρχιτεκτόνων, όπως ο Κωνσταντινίδης, ο Βαλσαμάκης και ο Κρόκος, τα οποία είναι κατά κύριο λόγο κατοικίες και δεν μπορείς να τις επισκεφθείς, σχολιάζουν τρεις κοπέλες, η Μαρία, η Ελένη και η Φωτεινή. Αντίθετα, οι ντόπιοι τουρίστες αιχμαλωτίζουν τη θέα των αθηναϊκών πολυκατοικιών από τα μπαλκόνια και ανακαλύπτουν μια Αθήνα που διαφορετικά δεν θα εξερευνούσαν ποτέ. Πιο αυθεντική από κάθε άνθρωπο και πιο αληθινή από οποιαδήποτε ιστορία που ειπώθηκε ή γράφτηκε ποτέ γι’ αυτήν.

2024-04-24T15:29:55Z dg43tfdfdgfd